123Luat Chia sẻ kiến thức pháp luật
TÊN ĐỀ TÀI: “Trình tự tranh luận tại phiên tòa sơ thẩm theo luật tố tụng hình sự Việt Nam”.
Định dạng: PDF. Độ dài 50 trang A4.
Tài liệu dùng để tham khảo trực tuyến.
Please wait while flipbook is loading. For more related info, FAQs and issues please refer to DearFlip WordPress Flipbook Plugin Help documentation.
(Tra cứu dễ dàng hơn ở định dạng toàn màn hình).
Xem thêm:
1. Lý do chọn đề tài
Cải cách tư pháp là nhiệm vụ trọng tâm trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Trong những năm qua Bộ Chính trị đã ban hành một số Nghị quyết về xây dựng, hoàn thiện Nhà nước và pháp luật. Đặc biệt là tại Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02/01/2002 của Bộ Chính trị “Về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới”, chủ trương đề cao vai trò tranh tụng tại phiên tòa nói chung và tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm nói riêng. Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị “Về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020”, tiếp tục đề cập tới nội dung này và một lần nữa lại khẳng định: “Nâng cao chất lượng tranh tụng tại các phiên tòa xét xử, coi đây là khâu đột phá của hoạt động tư pháp”. Các bản án, quyết định của Tòa án phải dựa trên kết quả tranh tụng dân chủ tại phiên tòa, nhất là ở phần tranh luận.
Việc tranh luận tại phiên tòa được quy định nhằm đảm bảo cho vị đại diện Viện kiểm sát, người bào chữa cho bị cáo, bị cáo, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị hại, bị hại và những người tham gia tố tụng khác được phân tích, đánh giá chứng cứ của vụ án góp phần đề ra những biện pháp xử lý phù hợp nhất với pháp luật. Việc tranh luận tại phiên tòa cũng là một phương tiện hữu hiệu để người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị hại, bị hại hoặc người đại diện hợp pháp của họ trình bày luận tội đối với bị cáo trong trường hợp vụ án được khởi tố theo yêu cầu của người bị hại hoặc để người bào chữa cho bị cáo, bị cáo tiến hành phân tích lập luận, đưa ra lý lẽ hợp lý, sắc bén, có sức thuyết phục để bảo vệ bị cáo một cách hiệu quả nhất, qua đó giúp cho Hội đồng xét xử có những định hướng, nhận định khách quan, toàn diện về toàn bộ vụ án, giúp cho việc tranh luận đi đúng trọng tâm, nghị án và tuyên án một cách khách quan, chính xác và đầy đủ.
Tuy nhiên, thực tiễn xét xử thời gian qua đã cho thấy về mặt lý luận cũng như thực tiễn áp dụng pháp luật đối với các quy định về trình tự tranh luận tại phiên tòa sơ thẩm vụ án hình sự còn một số bất cập, hạn chế như: Đối với vụ án mà bị cáo có người đại diện hợp pháp thì chưa quy định người đại diện hợp pháp của bị cáo trình bày bào chữa cho bị cáo và đối với vụ án khởi tố theo yêu cầu của người bị hại lẽ ra người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị hại, bị hại hoặc người đại diện hợp pháp của họ sẽ trình bày buộc tội đối với bị cáo trước khi người bào chữa bào chữa cho bị cáo hoặc trước khi bị cáo trình bày bào chữa cho mình (nếu không có người bào chữa) thì mới phù hợp với chức năng của bên buộc tội và bên bào chữa trong tố tụng hình sự. Đồng thời, chưa quy định đại diện của bị cáo được quyền trình bày ý kiến tranh luận. Ngoài ra, chất lượng tranh luận tại các phiên tòa hình sự sơ thẩm còn nhiều hạn chế, một số phiên tòa việc tranh luận vẫn còn mang tính hình thức, vai trò của các chủ thể tham gia tranh luận chưa phát huy đúng mức, nhiều vụ án chưa phát huy hết khả năng tranh luận của các chủ thể tham gia tố tụng tại phiên tòa; một số Thẩm phán Chủ tọa phiên tòa chưa xem trọng quá trình tranh luận tại phiên tòa, chưa tạo điều kiện cho các bên tham gia tranh luận và đối đáp một cách tích cực, thường khống chế thời gian tranh luận; trình độ chuyên môn và kỹ năng một số kiểm sát viên còn hạn chế, chưa am hiểu nhiều lĩnh vực, chưa tương xứng với nhiệm vụ được giao; bị cáo, bị hại và những người tham gia tố tụng khác hoặc người đại diện hợp pháp của họ phần lớn rất hạn chế về hiểu biết pháp luật và không có kỹ năng tranh luận. Những quy định trên cũng như thực tiễn áp dụng pháp luật trong những năm vừa qua chưa đáp ứng được yêu cầu của công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, chưa đáp ứng được yêu cầu cải cách tư pháp, cần được tháo gỡ cả từ gốc độ lập pháp và áp dụng pháp luật liên quan đến trình tự tranh luận tại phiên tòa sơ thẩm theo Luật tố tụng hình sự Việt Nam.
Để khắc phục những bất cập, hạn chế trong quy định của pháp luật tố tụng hình sự và trong thực tiễn áp dụng pháp luật về trình tự tranh luận tại phiên tòa sơ thẩm, nhằm đảm bảo nâng cao vai trò của các chủ thể tham gia tranh luận, giúp cho Hội đồng xét xử có những định hướng, nhận định khách quan, toàn diện về toàn bộ vụ án, để từ đó đưa ra những nhận định và phán quyết đúng đắn về vụ án, phát huy tính dân chủ, góp phần bảo vệ công lý, bảo đảm quyền con người mà Hiến pháp đã nghi nhận, góp phần tích cực trong công cuộc cải cách tư pháp của Đảng và Nhà nước đang đặt ra. Vì vậy, học viên đã lựa chọn đề tài “Trình tự tranh luận tại phiên tòa sơ thẩm theo Luật tố tụng hình sự Việt Nam” làm đề tài luận văn Thạc sĩ Luật học.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Trong quá trình nghiên cứu thấy rằng trình tự tranh luận tại phiên tòa sơ thẩm theo Luật tố tụng hình sự Việt Nam là vấn đề đã có nhiều bài viết, công trình nghiên cứu ở nhiều góc độ, nhiều khía cạnh với phạm vi khác nhau. Chẳng hạn như: Luận án Tiến sĩ Luật học “Xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự Việt Nam” của Võ Thị Kim Oanh; luận văn Thạc sĩ “Giai đoạn xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự Việt Nam – Những lý luận và thực tiễn” của tác giả Ngô Huyền Nhung (năm 2012); luận văn Thạc sĩ Luật học “Thủ tục xét xử sơ thẩm theo Bộ luật Tố tụng hình sự Việt Nam và hoàn thiện theo tinh thần cải cách tư pháp của nước ta” của tác giả Nguyễn Thị Thủy (năm 2009); luận văn Thạc sĩ Luật học “Tranh tụng tại phiên tòa theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam” của tác giả Bùi Thị Hà (năm 2010); luận văn Thạc sĩ Luật học “Thủ tục xét hỏi và tranh luận tại phiên tòa hình sự” của tác giả Lê Thị Hồng Minh, Trường Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh; luận văn Thạc sĩ “Cơ sở lý luận và thực tiễn về tranh tụng tại phiên tòa trong xét xử vụ án hình sự ở tỉnh Bắc Ninh” của tác giả Nguyễn Thị Hồng Nhung (năm 2014); luận văn Thạc sĩ “Thủ tục tố tụng tại phiên tòa xét xử sơ thẩm theo Luật tố tụng hình sự Việt Nam trước yêu cầu cải cách tư pháp” của tác giả Nguyễn Văn Chung (năm 2015).
Ngoài ra, còn một số bài viết đăng trên các tạp chí chuyên ngành có liên quan đến tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm như: “Một số vấn đề tranh tụng trong tố tụng hình sự” của Lê Tiến Châu (Tạp chí Khoa học pháp lý số 01 năm 2003); “Hoàn thiện một số quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự về thủ tục phiên tòa sơ thẩm đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp” của TS. Hoàng Thị Minh Sơn (Tạp chí Luật học số 10/2009); “Thủ tục xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự Việt Nam – Thực trạng và phương hướng hoàn thiện” của tác giả Đinh Văn Quế – Nguyên Chánh toà hình sự, TANDTC (năm 2011); “Bản chất của tố tụng tranh tụng, phạm vi và nội dung tranh tụng” của TS. Nguyễn Đức Mai – Thẩm phán Tòa án Quân sự Trung ương (Tạp chí Tòa án nhân dân năm 2016); “Nâng cao vai trò của Thẩm phán trong tranh tụng tại phiên tòa hình sự” của tác giả Nguyễn Thị Hồng Hoa – Lương Thị Hồng Quyền (Báo công lý năm 2017); “Bàn về việc tranh luận của Kiểm sát viên tại phiên toà hình sự sơ thẩm” của tác TS. Dương Thanh Biểu –
Nguyên phó Viện trưởng VKSNDTC (Tạp chí Kiểm sát số 13/2007);… Hầu hết các công trình đó là những công trình nghiên cứu cơ bản và trực diện về tổ chức và hoạt động của người tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng; về xét xử sơ thẩm và tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm trong vụ án hình sự nói chung; còn về trình tự tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm thì chưa được khoa học pháp lý Việt Nam quan tâm nghiên cứu đúng mức. Những nghiên cứu về người tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng trong vụ án hình sự mới chỉ dừng lại ở việc chỉ ra vị trí, vai trò của những chủ thể này trong hoạt động tố tụng hình sự và nghiên cứu về những đổi mới trong việc tổ chức và hoạt động của hệ thống Tòa án; những đổi mới về tổ chức phiên tòa sơ thẩm và thủ tục xét xử sơ thẩm mang tính chất chung chung mà chưa được triển khai nghiên cứu độc lập, đánh giá lý luận và tổng kết thực tiễn trong một công trình khoa học độc lập; chưa đánh giá một cách toàn diện về trình tự tranh luận của người tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng trong vụ án hình sự. Như vậy, tình hình nghiên cứu trên đây lại một lần nữa cho phép khẳng định việc nghiên cứu đề tài “Trình tự tranh luận tại phiên tòa sơ thẩm theo Luật tố tụng hình sự Việt Nam” là đòi hỏi khách quan, cấp thiết, vừa có tính lý luận, vừa có tính thực tiễn cao.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu đề tài
– Mục đích nghiên cứu đề tài
Mục đích nghiên cứu đề tài là nhằm đánh giá một cách có hệ thống và toàn diện về trình tự tranh luận tại phiên tòa sơ thẩm theo Luật tố tụng hình sự Việt Nam, chức năng và vai trò của các chủ thể cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm.
– Nhiệm vụ nghiên cứu đề tài
So sánh, đối chiếu giữa BLTTHS năm 2003 với BLTTHS năm 2015 để tìm ra những quy định còn bất cập, hạn chế, từ đó đưa ra những đề xuất, kiến nghị những giải pháp có tính khả thi nhằm hoàn thiện các quy định của pháp luật về trình tự tranh luận tại phiên tòa sơ thẩm theo Luật TTHS Việt Nam. Đồng thời, đánh giá thực trạng qua thực tiễn áp dụng pháp luật tại một số Tòa án nhân dân cấp huyện và cấp tỉnh, từ đó có những kiến nghị cụ thể để việc áp dụng pháp luật về TTHS, nhất là về trình tự tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm, để xác định rõ hơn vị trí, quyền hạn và trách nhiệm của các chủ thể tham gia tranh luận trong việc giải quyết vụ án hình sự, nhằm đảm bảo cho HĐXX xác định sự thật của vụ án một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ, làm rõ những chứng cứ xác định có tội và chứng cứ xác định vô tội, những tình tiết tăng nặng và giảm nhẹ trách nhiệm hình sự đối với bị cáo để có những nhận định và quyết định chính xác hơn, xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, tránh làm oan người không phạm tội hoặc bỏ lọt người phạm tội.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu đề tài
– Đối tượng nghiên cứu đề tài
Các quy định của pháp luật về trình tự tranh luận tại phiên tòa sơ thẩm theo Luật TTHS Việt Nam, khảo sát một số phiên tòa hình sự sơ thẩm tại một số Tòa án nhân dân cấp huyện và Tòa án nhân dân cấp tỉnh đã tổ chức xét xử trong những năm qua.
– Phạm vi nghiên cứu đề tài
Trong phạm vi là một luận văn Thạc sĩ Luật học thuộc chuyên ngành Luật hình sự và TTHS, đề tài chỉ tập trung nghiên cứu những vấn đề chung mang tính lý luận và thực tiễn liên quan đến trình tự tranh luận tại phiên tòa sơ thẩm theo Luật TTHS Việt Nam. Nhất là về thực tiễn áp dụng pháp luật về trình tự tranh luận, thực trạng tranh luận tại các phiên tòa hình sự sơ thẩm. Luận văn không đề cập đến trình tự phát biểu tranh luận tại phiên tòa hình sự phúc thẩm và các nội dung khác về thủ tục đặc biệt (giám đốc thẩm, tái thẩm) để xét lại bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật.
Phạm vi thời gian: Luận văn nghiên cứu thực tiễn xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự tại một số Tòa án nhân dân cấp huyện và cấp tỉnh trong vòng 04 năm (từ năm 2014 đến năm 2017).
5. Phương pháp nghiên cứu đề tài
Phương pháp nghiên cứu để làm sáng tỏ những nội dung trong đề tài: Phần mở đầu và Chương 1, được thực hiện trên cơ sở phương pháp duy vật biện chứng; phương pháp phân tích và tổng hợp; phương pháp so sánh, đối chiếu; phương pháp diễn dịch; phương pháp quy nạp để tổng hợp các tri thức khoa học luật hình sự. Ở
Chương 2, được thực hiện trên cơ sở phương pháp phân tích và tổng hợp; phương pháp thống kê và khảo sát thực tiễn để tìm ra luận chứng các vấn đề tương ứng được nghiên cứu trong luận văn.
6. Dự kiến các kết quả nghiên cứu và địa chỉ ứng dụng các kết quả nghiên cứu
– Dự kiến các kết quả nghiên cứu
Từ những vấn đề cần giải quyết, học viên tìm ra những quy định còn bất cập, chưa đầy đủ của pháp luật TTHS Việt Nam về trình tự tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm, nguyên nhân dẫn đến chất lượng tranh luận của các chủ thể tham gia tranh luận còn hạn chế; qua đó đề xuất sửa đổi, bổ sung một số quy định của BLTTHS Việt Nam hiện hành và kiến nghị một số giải pháp nhằm nâng cao kiến thức và kỹ năng của các chủ thể khi tham gia vào quá trình tranh luận, góp phần nâng cao chất lượng tranh luận tại các phiên tòa hình sự sơ thẩm, nâng cao chất lượng giải quyết vụ án.
– Địa chỉ ứng dụng
Sau khi đề tài hoàn thiện, các kết quả nghiên cứu có thể phục vụ cho việc sửa đổi, bổ sung một số quy định của pháp luật TTHS Việt Nam về trình tự tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm và áp dụng vào thực tiễn giải quyết các vụ án hình sự sơ thẩm, phục vụ tích cực theo hướng cải cách tư pháp mà Đảng và Nhà nước ta đang đặt ra.
7. Cơ cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm có 02 chương:
Chương 1. Những quy định chung về trình tự tranh luận tại phiên tòa sơ thẩm theo Luật tố tụng hình sự Việt Nam
Chương 2. Thực tiễn thực hiện tranh luận tại phiên tòa sơ thẩm theo Luật tố tụng hình sự Việt Nam
